مصاحبه شغلی یک مهارت ست و همانند سایر مهارت‌ها، با آموختن راه و روش آن می‌توانید آن را به بهترین شکل انجام دهید. با این که در بسیاری از موارد این موضوع چندان منصفانه نیست و باید عملکرد شغلی شما در این حوزه مدنظر قرار بگیرد؛ اما در بسیاری از نقاط دنیا، مصاحبه شغلی یک فرآیند جا افتاده و ضروری برای استخدام است. این که شما بتوانید شغلی را به دست آورید، ارتباط زیادی به عملکرد شما در آن شغل ندارد بلکه به مهارت‌های شما مربوط است. شما می‌توانید از این مسئله به نفع خودتان استفاده کرده و مهارت‌های خود را در فرایند استخدام و مصاحبه شغلی افزایش دهید. یکی از این مهارت‌ها، آشنایی با سوالات زیرکانه‌ای است که به شکل هوشمندانه طراحی شده است و هدف از آنها، نحوه پاسخ‌دهی شما به آن سوال است. یعنی محتوای جواب شما شاید چندان اهمیتی نداشته باشد؛ بلکه شیوه پاسخ‌دهی شما به آن موضوع مهم است. در ادامه این مقاله سعی داریم تا برخی از مهم ترین سوالات زیرکانه‌ای که در یک مصاحبه شغلی پرسیده می‌شود را عنوان کرده و هدف از پرسیدن آنها را بگوییم.
سه دسته سوال مهم:
1- هیچ‌گاه در دام سوالات شخصی نیفتید.
در صورتی که دیدید شخص مصاحبه‌کننده به صورت مداوم و بی‌وقفه از شما سوالات شخصی می‌پرسد؛ نیازی نیست تا به همه آنها پاسخ دهید و مطمئن باشید که در پس این سوالات دامی نهفته است. به عنوان مثال اگر دیدید که سوالات زیر یا سوالات مشابه آن در حال تکرار شدن هستند؛ بدانید که مصاحبه‌کننده قصدی از آنها دارد و می‌خواهد بداند که آیا شما تفاوت بین یک مصاحبه کاری و مصاحبه دوستانه را متوجه می‌شوید یا نه.
- آیا شما ازدواج کرده‌اید؟
- آیا فرزند دارید؟
- آیا در زندگی گذشته خود موضوعی بوده است که باعث شرمساری و پشیمانی شما شده باشد؟
- میزان پس انداز ماهیانه شما حدوداً چقدر است؟
- شغل پدر یا مادرتان چیست؟
- در کودکی با چه مسائلی گریبانگیر بوده‌اید؟
- آیا در حال حاضر در رابطه عاطفی هستید؟
در صورت تکرار شدن این سوالات خیلی محترمانه به طرف مقابل خود بگویید که شما امروز در یک جلسه کاری و حرفه‌ای حاضر شده‌اید و دلیلی نمی‌بینید که سوالات شخصی و خصوصی او را پاسخ دهید. این جمله طلایی به شما کمک می‌کند تا در مصاحبه حرفه‌ای‌تر به نظر برسید. شخص مصاحبه‌گر می‌فهمد که شما واقعاً به کار خود علاقه‌مندید و به مسائل حاشیه‌ای چندان توجهی ندارید.
2- پرسش درباره انگیزه‌های شما
اگر مشاهده کردید که مصاحبه‌کننده از شما سوالاتی مشابه نمونه سوالات زیر می پرسد بدانید که او قصد دارند تا انگیزه شما را از کار کردن بفهمد و بداند
- موفقیت را چگونه توصیف می‌کنید؟
- اگر این امکان را داشتید که با هر مجموعه‌ای کار کنید، دوست داشتید در کجا مشغول به کار شوید؟
- با چه نوع همکارانی بیشترین موفقیت را تجربه کرده‌اید؟
- در شغل خود به چه چیزی بیشتر از همه افتخار می‌کنید؟
- چرا می‌خواهید در اینجا مشغول به کار شوید؟
اولویت‌بندی شما در پاسخ به این سوالات، مطالب بسیاری را در مورد شما روشن می‌کند. بنابراین بهتر از قبل از مصاحبه پاسخ کلی خود را به این دسته از سوالات دسته‌بندی کرده و یک توضیح مناسب برای هر یک از این اولویت‌ها در ذهن آماده کنید.
این کار به شما کمک می‌کند که در مصاحبه دستپاچه نشوید و با آرامش و آمادگی قبلی به سوالات پاسخ دهید. کارفرمایان از طریق پرسیدن این سوالات می‌توانند درباره میزان علاقه‌تان نسبت به موقعیت شغلی مدنظر، ارزیابی‌های لازم را به عمل آورند. سعی کنید قبل از مصاحبه درباره آن شرکت تحقیق کرده، اطلاعات کافی درباره فعالیتی که آنها انجام می‌دهند به دست آورید.
هنگام مواجهه با این سوالات آرامش خودتان را حفظ کنید و با انرژی به سوالات آنها پاسخ دهید. زبان بدن عامل مهمی در نمایش میزان علاقه‌مندی شما به آن شغل است و بیانگر این است که شما بسیار برای آن فرصت شغلی مشتاق هستید و مایلید که بخشی از آن باشید. بنابرین در پاسخ به این سوالات سعی کنید تک‌بعدی به نظر نرسید و جنبه‌های مختلفی از انگیزه و علاقه خود را برای آن شغل عنوان کنید. توجه داشته باشید که پرحرفی زیاد منجر به خستگی کارفرمایان شده و احتمال قبولی شما را در آن فرصت شغلی کاهش می‌دهد. بنابراین مختصر و مفید سخن بگویید.
3- ارزش‌های اخلاقی
در صورتی که در مصاحبه شغلی با سوالاتی مانند سوالات زیر مواجه شدید یا مصاحبه‌کننده شما را در موقعیتی قرار داد و از شما خواست که تصمیم بگیرید؛ بدانید که می‌خواهد حد و مرزها و خط قرمزهای اخلاقی شما را ارزیابی کرده و میزان درایت شما را در هنگام مواجهه با مسائل بسنجد.
- آیا تاکنون موقعیتی پیش آمده است که به خاطر همکارتان دروغ بگویید؟
- آیا تاکنون در برابر قانون‌شکنی همکارانتان عکس‌العملی جدی نشان داده‌اید یا نه؟
- آیا برای مصلحت چند تن از همکارانتان حاضر هستید که از صندوق مالی شرکت پول برداشت کنید؟
- در صورتی که بتوانید با این پول جان صد نفر از هم‌نوعان خود را نجات دهید، آیا اقدام به این کار می‌کنید یا نه؟
توجه داشته باشید که اگر با این سوالات مواجه شدید، قبل از پاسخ دادن به آن فکر کنید و با درایت و زیرکی پاسخ دهید. سعی کنید که پاسخ‌تان روشن و حرفه‌ای باشد. در این مواقع با صداقت تمام پاسخ دهید، سعی نکنید که به این جور سوالات پاسخ‌های یک جانبه بدهید. یعنی نگویید که «آری، حاضر به این کار می‌شوم». یا «خیر، این کار را انجام نمی‌دهم». بلکه سعی کنید مسئله اخلاقی یا فلسفی نهفته در پس آنها را بیان کنید. مثلا اگر از شما درباره نجات جان صد نفر با دزدی از صندوق مالی شرکت پرسیده شد؛ می‌توانید بگویید:« با این که دزدی کار غیر اخلاقی است؛ اما از طرفی دیگر وجدان من اجازه نمی‌دهد که جان صدها نفر از همنوعانم را به خطر بیاندازم. اما دزدی نیز وجدان من را آسوده نمی‌گذارد بنابراین در این جور مواقع سعی می‌کنم که با مدیر شرکت مشورت کرده یا از بودجه شخصی خودم برای این کار استفاده کنم.»صداقت در پاسخ دهی به این مسائل از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
یکی از پاسخ‌های مناسب دیگر می‌تواند این باشد:« از آن جایی که خودم را در موفقیت شرکت متعهد می‌دانم؛ اگر پروژه‌ای در شرکت موجب شود که احساس نگرانی کنم یا احساس کنم که به منافع شرکت ضرر می‌رساند؛ از همان ابتدا سعی می‌کنم تا آنجا که امکان دارد در این خصوص صادقانه رفتار کنم.»
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
سوالاتی که توسط متخصصان منابع انسانی پرسیده می‌شود، بسیار نامحدود هستند و می‌توانند در هر زمینه‌ای مطرح شوند. در این مقاله مهم‌ترین سوالات روانشناسی را که ممکن است در یک مصاحبه استخدامی پرسیده شود را در سه دسته تقسیم کردیم و یک راهنمای جامع برای پاسخ‌دهی به آنها را گفتیم. اگرچه ممکن است این سوالات بسیار عمومی و ساده به نظر برسند اما هدفی در پس آنها نهفته است و اگر جواب درخوری نداشته باشید ممکن است به راحتی در مصاحبه شغلی رد شوید. اگر سعی کنیم قبل از مصاحبه با آمادگی لازم در جلسه حاضر شویم و ذهنیت صحیحی از آینده شغلی خود، چشم‌انداز و آینده شرکت داشته باشیم می‌توانیم طی مصاحبه پاسخ‌های مناسبی ارائه کرده و رضایت کارفرما را جلب کنیم. هم‌چنین صداقت و راستگویی دو مولفه مهمی است که حین مصاحبه شغلی باید آن را در اولویت قرار دهیم.